Lekcja historii – część pierwsza.

   Buty do gry mają swoją historię niemal równie długą co sama koszykówka. Tak jak gumowe podeszwy w butach pojawiły się już w XIX wieku tak za pierwszego buta do gry należy uznać wymyślonego w Stanach Zjednoczonych klasycznego All Stars firmy Converse w 1908 roku. Początkowo nie cieszyły się specjalną popularnością, ale za sprawą Charles'a „Chuck'a” H.Taylor'a, który w 1923 roku zaangażował się w ich promocję (jak i koszykówki), co zaowocowało rozpowszechnieniem wśród zawodników jak i społeczeństwa oraz do dziś te trampki są wiązane z jego nazwiskiem. W latach 40. i 50. XX wieku ciągle wiodły prym klasyczne All Stars'y, koszykarze zaczęli je nawet farbować zgodnie z barwami swoich drużyn.

   Pod koniec lat 60. do gry wkroczyły dwie czołowe niemieckie firmy obuwnicze – Adidas i Puma (jedna zarządzana przez Adolf'a Dassler'a, druga przez jego brata Rudolf'a Dassler'a, którzy wspólnie robili buty już od 1924 roku, lecz po II wojnie światowej ich ścieżki się rozeszły). Adidas w 1968 roku wypuścił but za kostkę Pro Model z gumowym przodem, lecz to jego niska wypuszczona rok później – legendarny Superstar stał się ponad czasowym klasykiem. Puma w 1968 roku wypuściła modele Suede, State oraz Basket – klasyczne niskie buty wykonane z zamszu bądź skóry, podobnie jak Superstar'y cieszyły się sporą popularnością wśród b-boy'i. Na początku lat 70. Adidas jako pierwszy wypuścił model sygnowany nazwiskiem gracza – model Jabbar Kareem Abdul-Jabbar'a ukazał się w 1971 roku. Puma dwa lata później także wypuściła but dla swojego zawodnika – model Clyde był robiony pod stopę Walt Frazier'a, stylistycznie nawiązując do wcześniejszych modeli. Adidas Campus a właściwie Tourament bo pod taką nazwą wyszedł w 1972, ale około 1980 została ona zmieniona - model posiadający koszykarskie pochodzenie, ale także mocno zakorzeniony w kulturze ulicznej, m.in. za sprawą Beastie Boys.

   W 1964 roku, w stanie Oregon w USA, zrodziła się firma Blue Ribbon Sports która z początku skupiała się na butach do biegania, lecz wraz z rozrastaniem poszerzyła wachlarz usług. Tak od 1971 roku w użyciu pojawiła się nazwa Nike, aby od 1978 stała się oficjalną nazwą firmy. Pierwsze buty do koszykówki zostały wypuszczone w 1972 roku – były to modele Bruin i Blazer (projektanci chcieli umieści na nich jak największy swoosh'a, aby każdy mógł go dostrzec).

   Przełom lat 70. i 80. znów przyniósł nam kolejne kilka modeli wartych uwagi – w 1979 roku Adidas wypuścił model Top Ten – buty przestają być kawałkiem gumy z materiałem, producenci zaczynają produkować buty bardziej wyścielone od wewnątrz (szczególnie wokół kostki). Converse wypuścił model All Star Pro noszone przez Julius'a Erving'a. Puma przy współpracy z Ralph'em Sampson'em, bazując na jego doświadczeniu z gry i swoim w technologii butów, w 1980 wypuściła but sygnowany jego imieniem i nazwiskiem – Ralph Sampson. Firma Pony – znana głównie za oceanem – także miała w ofercie buty do gry cieszące się powodzeniem wśród zawodników. Począwszy od modelu Top Star z lat 70., po City Wings spopularyzowane przez Spud'a Webb'a.

   Nie mały przełom nastąpił w 1982 roku za sprawą firmy Nike – wtedy został wydany przez wielu wielbiony po dziś dzień model Air Force 1 – pierwszy but do kosza z system 'Air' w podeszwie (choć pierwszym butem z tym system był wypuszczony w 1978 Air Tailwind). Wyszedł on w wersji High i Low, wersja Mid ukazała się później. Był to początek serii butów – jego następca Air Force II wyszedł w 1987roku i tak co roku do 1990 gdy wyszedł ostatni z serii AF V.

   Od połowy lat 80. możemy mówić o rozpoczęciem 'boomu' w butach do koszykówki (trwającego po dziś dzień) – firmy zaczęły regularnie wypuszczać modele, szukając coraz to lepszych rozwiązań technologicznych. Buty z lat 80. to także te które od pewnego przeżywają drugą młodość, ale już nie na parkietach, lecz na ulicach miast. Adidas wtedy wypuścił takie modele jak Centennial (1984; nowy wzór podeszwy, nowy kształt toe box'a), Forum, Dacade (1985), Ecstasy, Metro Attitude (1986). Ciekawostką był model Adicolor H (1985)– cały biały but do którego był załączony zestaw ośmiu markerów do wykonania własnoręcznej personalizacji. Dla Converse'a najważniejszym butem tamtych lat był wydany w 1986 roku model Weapon – noszony przez ówczesne gwiazdy – Magic Johnson'a i Larry Bird'a. Od Pumy ukazały się takie modele jak Dallas, Slipstream, lecz tym najbardziej rozpoznawalnym i uważanym za najbardziej stylowego, jest wydany w 1986 model Sky II z charakterystycznymi dwoma rzepami. Swoje pierwsze kroki w butach do kosza stawiał Reebok – w połowie lat 80. wypuścił model Pro Legacy, przy okazji podkupując od Nike'a dwóch zawodników – Danny Ainge'a i Dennis'a Johnson'a. Tak jak sygnowane modele zawodników nie były już niczym nowym, to na pewno nowością było produkowane własnej linii butów co uczynił Patrick Ewing nazywając firmę od swojego nazwiska - Ewing.

   Połowa lat 80. to także wiele lubianych po dziś dzień modeli od Nike'a – w 1984 wyszedł model Vandal (który w odróżnieniu od innych modeli był wykonany z nylonu bądź płótna niżeli ze skóry), w 1985 model Dynasty, Terminator (but wyprodukowany dla drużyny Georgetown Hoyas) oraz kolejny przyszły klasyk – Dunk (w skutek nacisków na firmę, but zaczął być ponownie produkowany od 1998). W tym też roku rozpoczęła się najdłużej produkowana linia sygnowanych butów – mowa o Air Jordan. Pierwszy model stylistycznie przypomina model Dunk, lecz w AJ1 zastosowano system Air w podeszwie. Także kolorystyka Black / Red była pierwszą zastrzeżoną przez NBA- Jordan był karany grzywną za każdy występ w nich, lecz to tylko nakręcało sprzedaż. W 1988 roku wyszedł model Air Revolution – nazwa nie przypadkowa, gdyż to pierwszy model do koszykówki z widocznym system Air w pięcie (pierwszym butem z widocznym systemem jest biegówka Air Max 1). Tego roku także wyszedł model Air Alpha Force II dla Charles'a Barkley'a z charakterystycznym rzepem na przedzie buta oraz trzeci model Jordan'a, również z widocznym systemem w pięcie, oraz po raz pierwszy zastosowano na nim słynne logo Jumpman'a (linia Jordan'a stała się tą ekskluzywną, poza dobrą wykrywalnością, starania o jak najlepszy/najnowszy design, rozwiązania technologiczne i materiałowe).

   W 1989 Reebok wypuścił model The Pump- pierwszy but do gry zawierający system Pump – komory powietrza w języku i wokół kostki które przy pompowaniu pompką na języku wypełniały się powietrzem, zapewniając lepsze dopasowanie do nogi. Nike nie chciał pozostawać w tyle- wypuścił model Air Pressure, które były wydane w specjalnym plastikowym pudełku z załączoną pompką, lecz nie była to udana technologia w ich wydaniu, przez co but był produkowany tylko rok, stając się dziś nie lada kąskiem dla kolekcjonerów.

   Na końcówce lat 80 zakończę pierwszą lekcję, o tym co działo się w latach 90. i później na następnych zajęciach ;)